با سری مقالات آموزشی و سرمایه‌گذاری ایتسکا – خانه بورس ایران در خدمت شما عزیزان هستیم، در این مقاله به تشریح انواع بازار بورس در ایران خواهیم پرداخت.شما در این مقاله‌ی آموزشی تفاوت‌ها، شباهت‌ها و نحوه کار بورس را فراخواهید گرفت.
تعریف بازار بورس
بازار بورس زیربنای تمام فعالیت‌های تجاری، صنعتی، دولتی و خصوصی است.
بازارسرمایه واسطه‌ای برای جمع‌آوری وجوه نقد از مردم، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، بانک‌ها و… به‌منظور ایجاد دارایی‌های سرمایه‌ای است.
وجوه نقد جمع‌آوری‌شده در بورس صرف توسعه و تأمین مالی کسب‌وکارهای پذیرفته‌شده در بورس ایران می‌شود، درواقع بازار سرمایه به مثابه پل ارتباطی میان دارندگان وجوه نقد و سرمایه‌گذاران نیازمند وجوه نقد عمل می‌کند.
درواقع خرید اوراق بهادار یک شرکت به‌منزله‌ی رأی مثبت به طرح‌ها و پروژه‌های سرمایه‌گذاری آن شرکت است.
بورس وجوه نقد سرگردان مردم را به سمت سرمایه‌گذاری‌های مولد هدایت می‌کند، این عمل از تورم جلوگیری کرده و باعث رشد اقتصادی کشور می‌شود.
در کشورهای توسعه‌یافته بازارسرمایه به‌عنوان مهم‌ترین منبع تأمین سرمایه واحدهای تجاری و صنعتی است اما در کشورهای کم‌تر توسعه‌یافته‌ی نظیر ایران بیشترین بار مالی بر روی سیستم بانکی می‌باشد.
سرمایه‌گذاران از دو روش – مابه‌التفاوت قیمت خریدوفروش سهام، – سود سهم کسب ارزش می‌کنند.
ویژگی‌های بازار سرمایه
- نیازهای سرمایه‌ای شرکت‌ها را تامین می‌کند.
- موجب امنیت دارایی‌های مالی می‌شود.
- تامین مالی پروژه‌ها و طرح‌های سودآور شرکت‌ها را تسهیل می‌کند.
- بازار سرمایه موجب شفافیت اطلاعاتی شرکت‌ها می‌شود.
- با هدایت وجوه نقد به سمت سرمایه‌گذاری‌ها مولد موجب رونق اقتصادی و جلوگیری از تورم می‌شود.
بازار سرمایه ایران به 4 دسته تقسیم‌بندی می‌شود که در هریک از آن‌ها شرکت‌های بهخصوصی جای دارند.
انواع بازار سرمایه در ایران
- بورس
- بورس کالا
- بورس انرژی
- فرابورس
بازار بورس اوراق بهادار
طبق تعریف ویکی‌پدیا کلمه بورس در زبان فرانسه به معنای بها بازار است که در آن کالا، اوراق بهادار، قراردادهای آتی و … معامله می‌شود.
بورس ایران به سه بخش بورس کالا، بورس انرژی، بورس اوراق بهادار تقسیم می‌شود.
بورس اوراق بهادار ایران در سال 1346 شروع به‌کار کرد، مکان فیزیکی بازار بورس اوراق بهادار در تهران قرار دارد و قیمت‌های سهام با توجه به عرضه و تقاضای موجود بازار تعیین می‌شود.
بازار بورس به دو بازار اول و دوم تقسیم‌بندی می‌شوند و هریک از این دو بازار برای پذیرش شرکت‌ها قوانین خاص خود رادارند. در بازار بورس شرکت‌ها با توجه به عملکردشان بین دو بازار اول و دوم رفت‌وآمد می‌کنند، شرکت‌هایی که عملکرد بهتری ازلحاظ شفافیت آماری و رعایت قوانین سازمان بورس دارند در بازار اول قرار می‌گیرند.
شرایط پذیرش شرکت‌ها در بورس دشوارتر از بازار فرا بورس است.
بازار بورس کالا
بازار بورس کالا طی فرایندی چندین ساله از سال 1386 به‌صورت رسمی آغاز به کارکرده است.
نحوه‌ی کار بورس کالا همانند بازار بورس اوراق بهادار است، کالاها با قوانین خاص و از قبل تعیین‌شده، از طریق کارگزاری‌ها بین عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان معامله می‌شود با این تفاوت که در بازار بورس کالا به‌جای اوراق بهادار، کالا معامله می‌شود.
همه معاملات در بازار بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد انجام می‌شود، قراردادهایی چون قرارداد نقد، قرارداد سلف، قرارداد نسیه، قرارداد آتی و ….
بازار بورس کالا به چهار دسته تقسیم می‌شود
- فیزیکی
- مشتقه
- فرعی
- مالی
بازار فیزیکی جزو مهم‌ترین بازارهای بورس کالا است که در آن محصولات شیمیایی، پتروشیمی، محصولات صنعتی، کشاورزی، معدنی معامله می‌شوند.
بازار فرعی ساز کاری همانند بازار فیزیکی دارد، کالاهای فیزیکی مانند ضایعات، سولفات، آهک که امکان عرضه در بازار فیزیکی را ندارند در بازار فرعی عرضه می‌شوند، تنها تفاوت بازار کالا با بازار فرعی آسان بودن شرایط پذیرش در بازار فرعی است.
مزایای معامله در بازار فرعی عبارت است از
۱- هزینه معاملات پایین
۲- قیمت‌گذاری دقیق
۳-ریسک پایین
۴-نظارت دقیق بر خریدوفروش
۵- معافیت مالیاتی
بازار فرعی نوع جدیدی از بازار بورس کالا است که معاملات بر اساس قراردادهایی که بر روی دارایی‌های پایه منتشر می‌شود.
این دارایی پایه می‌تواند محصولاتی چون زعفران، سکه، نفت و …. باشد.بازار مالی نیز دارای سه زیرمجموعه است، صندوق‌های کالایی، گواهی سپرده کالایی، سلف موازی استاندارد.
بازار بورس انرژی
بازار بورس انرژی از سال 91 شروع به فعالیت کرده است، در این بازار حامل‌های انرژی و اوراق بهادار بر پایه این حامل‌ها معامله می‌شود.
اهداف بورس انرژی ایجاد شفافیت در بازار، کشف قیمت دقیق حامل‌های انرژی و رفع انحصار و … است.
بازار بورس انرژی به دو بازار فیزیکی و مشتقه تقسیم می‌شود، افراد حقیقی از طریق بازار مشتقه می‌توانند اقدام به معامله کنند. امکان معامله در بازار فیزیکی بورس انرژی برای افراد حقیقی وجود ندارد.
بازار فرا بورس
بازار فرا بورس ایران از سال 1388 شروع به کارکرد. قوانین بازار فرا بورس نسبت به بازار بورس ساده‌تر و آسان‌تر است و شرکت‌هایی که نتوانسته‌اند به بازار بورس اوراق بهادار راه بیابند در بازار فرا بورس پذیرش می‌شوند.
بازار فرا بورس به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی می‌شود: بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار پایه (زرد، نارنجی ، قرمز).
این تقسیم‌بندی‌های بازار فرا بورس بر اساس سرمایه ثبت‌شده شرکت‌ها، حداقل سهم شناور، حداقل تعداد سهام‌داران و… دسته‌بندی می‌شوند.
دامنه نوسان در بازار پایه فرا بورس متفاوت است، دامنه نوسان بازار پایه زرد 3 درصد، دامنه نوسان بازار پایه نارنجی 2 درصد، دامنه نوسان بازار پایه قرمز 1 درصد.
برخی از مزایای بازار فرابورس
– معافیت مالیاتی
شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرا بورس از 10 درصد معافیت مالیاتی برخوردارند به‌جز شرکت‌های حاضر در بازار پایه.
– روند آسان پذیرش شرکت‌ها در فرا بورس
شرکت‌ها برای پذیرش در فرا بورس مسیر آسان‌تری را نسبت به شرکت‌های بورسی طی می‌کنند.
بازار فرا بورس قوانین سخت‌گیرانه‌ی بازار بورس را ندارد و شرکت‌های فرا بورسی در زمان کم‌تری نسبت به بازار بورس پذیرش می‌شوند.
– عدم وجود حجم‌مبنا
حجم‌مبنا: حداقل تعداد سهامی است که در یک روز معاملاتی باید معامله شود تا قیمت سهم به‌اندازه سقف دامنه نوسان افزایش یا کاهش یابد.
عدم وجود حجم‌مبنا در بازار فرا بورس باعث بالا رفتن جذابیت این بازار شده است.
– تسهیلات مالی
بانک‌ها سهام شرکت‌های فرا بورسی را به‌عنوان وثیقه برای اعطای تسهیلات مالی می‌پذیرند.
شناخت انواع بازارها به شما کمک می‌کند تا با آگاهی بالاتری به معامله بپردازید، اگر علاقه‌مند به حضور در بازارهای مالی و سرمایه هستید حتما از بروکرهای ایرانی که به ایرانیان خدمات می‌دهند استفاده کنید.