با یکی دیگر از مقالات آموزش مفاهیم اولیه بورس در خدمت شما هستیم. در این مقاله قصد داریم که یکی از مفاهیم اصلی و پایه بورس را توضیح دهیم. احتمالاً اگر به مباحث مالی و اقتصادی علاقه داشته‌اید و مقالات اقتصادی پیرامون بورس را مطالعه کرده باشید، حتما با اصطلاح ESP مواجه شده‌اید. در ادامه این شاخص و همچنین تفاوتی که با شاخص DPS دارد را بیشتر توضیح خواهیم داد.
یکی از شاخص‌های کلیدی که بسیاری از معامله‌گران و سرمایه‌گذاران برای انتخاب سهام سبد سرمایه‌گذاری خود مورد تحلیل قرار می‌دهند، شاخص EPS است. این شاخص در لغت مخفف عبارت Earning Per Share است و بیان می‌کند که در پایان سال مالی یک بنگاه اقتصادی عضو بورس، درآمد هر سهم آن چقدر است. این عدد از تقسیم کل درآمد بنگاه اقتصادی )پس از کسر مالیات( بر تعداد سهام شرکت به دست می‌آید. این شاخص به صورت مستقیم ربطی به قیمت سهام آن شرکت ندارد.
به عنوان مثال، تصور کنید که شرکتی پس از یک سال، ده میلیارد تومان سود (پس از کسر مالیات) تحصیل کرده است و تعداد سهام منتشر شده توسط این بنگاه، یک میلیون سهم است. بدین ترتیب، EPS این شرکت در سال مالی مورد بررسی برابر خواهد بود با 10000 تومان.
یعنی در سال مالی مورد نظر، سهامداران این شرکت به ازای هر یک سهمی که در اختیار دارند، 10000 تومان سود کسب کرده‌اند. البته سهامداران شرکت ممکن است این مقدار سود را به صورت نقدینگی دریافت نکنند که در ادامه بیشتر توضیح خواهیم داد.
EPS محقق‌شده و برآورد EPS
همانطور که در آغاز اشاره کردیم، EPS به عنوان شاخصی برای ارزیابی عملکرد یا تصمیم‌گیری در مورد انتخاب یا فروش سهام یک شرکت ممکن است به شمار رود. بنابراین بنگاه‌های اقتصادی معمولاً در آغاز سال مالی، نسبت به برآورد و پیش‌بینی EPS شرکت خود در پایان سال مالی اقدام می‌کنند. این پیش‌بینی‌ها یکی از آن دسته اطلاعات عمومی است که می‌تواند روند قیمتهای بازار و سطح تقاضا برای خرید سهام شرکت را تحت تاثیر قرار دهد. در برخی از وبسایت‌هایی که اطلاعات و ارقام شرکت‌های عضو بورس را به کاربران نمایش می‌دهند، از عدد برآورد EPS استفاده می‌شود نه EPS محقق شده. لذا در هنگام مقایسه و بررسی وضعیت شرکتها باید به این نکته توجه کنید و سوابق و روندهای EPS محقق‌شده شرکتها را مورد بررسی قرار دهید.
ویژگی‌های EPS
توجه داشته باشید که EPS برآوردی یک عدد ثابت نیست و بسته به روند سوداوری شرکت در طی سال، ممکن است اصلاح شود. ممکن است جریان درآمد فصلی، یا شش ماهه یک شرکت باعث شود که مقدار EPS پایان سال اصلاح شود. به این فرآیند، تعدیل EPS اطلاق می‌شود که ممکن است در طول سال چندین بار اتفاق بیفتد. شرکت‌های عضو بورس مظف هستند که هر سه ماه یکبار به صورت فصلی، EPS پیش‌بینی‌شده را مورد بررسی قرار دهند و در صورت بروز هرگونه تغییر در روند سوداوری شرکت، آن را به صورت علنی در گزارشات خود به اطلاع همه برسانند. به همین دلیل شاخص EPS که در شش ماهه دوم سال بیان می‌شود نسبت به برآورد ابتدای سال دقیق‌تر است و قابلیت اعتماد بالاتری دارد. چنانچه شاخص اصلاحی در هر مرحله بیشتر از برآورد قبلی باشد به آن تعدیل مثبت گفته می‌شود و اگر این رقم پایین‌تر از برآوردهای قبلی باشد به آن تعدیل منفی می‌گویند. نکته‌ای که در اینجا حائز اهمیت است این است که ارزش اطلاعاتی EPS برآوردی از EPS محقق‌شده بیشتر است. به عبارت دیگر، قیمت کنونی سهام بیشتر تحت تاثیر EPS غیرقطعی و برآوردی است و معامله‌گران با توجه به سوابق گذشته و تحلیلی که خودشان از EPS برآوردی شرکتها دارند، نسبت به تعیین قیمت خرید و فروش سهام اقدام می‌کنند. نکته دیگری که در تحلیل این شاخص باید مد نظر قرار دهید این است که تدوام و استمرار سطح EPS مهمتر از ارقام بالای EPS اما بدون سابقه یا تصادفی است. به عبارت دیگر، شرکت معتبرتر و متعاقباً دارای سهام باارزش‌تری خواهد بود که در طول یک دوره معین توانسته باشد سطح EPS مطلوب خود را حفظ کند. گاهی پیش می‌آید که در بازار به دلایلی غیر از عملکرد شرکتها (مثلاً نوسانات نرخ ارز)، میزان درآمد شرکتها افزایش می‌یابد اما به دلیل اینکه این افزایش درامد پایه و اساس ندارد، پایدار نخواهد بود و نمی‌تواند در چند سال متمادی تکرار شود. چنانچه صرفاً از روی درآمد سالیانه یک شرکت در مورد سهام آن قضاوت شود، دچار خطای نزدیک‌بینی خواهید شد که در بلندمدت ممکن است زیان به همراه داشته باشد.
تفاوت EPS و DPS
یکی دیگر از مفاهیمی که در کنار EPS مطرح می‌شود، شاخص DPS است. نکته‌ای که پیش از ادامه مطلب لازم است یادآوری کنیم این است که شرکتها و سهامداران آن، معمولاً تمام درآمد به دست آمده را به صورت نقدینگی بین سهامداران تقسیم نمی‌کنند و بخشی از این درامد مجددا در شرکت سرمایه‌گذاری می‌شود. شاخص DPS که مخفف عبارت Divided Per Share است بیانگر آن است که چه مقدار از سود به دست آمده در میان سهامداران تقسیم شده است. اینکه چه مقدار از سود به دسآمده تقسیم شود و چه مقدار مجدداً در شرکت سرمایه‌گذاری شود به تصمیم مجمع عمومی شرکتها بستگی خواهد داشت.
گاهی اوقات ممکن است DPS از EPS بزرگتر باشد! چطور ممکن است؟ خب گاهی اوقات شرکتها سود انباشته‌ای دارند که از سال‌های گذشته جمع‌شده و ممکن است در یک سال به سهامداران پرداخت شود. در این صورت ممکن است DPS محقق‌شده از EPS محقق‌شده همان سال بیشتر شود.
معمولاً شاخص DPS را به صورت مستقیم در تصمیمات معاملاتی دخالت نمی‌دهند، چرا که از یک سو این تعیین‌کننده بازده عملیاتی شرکت نیست و بیشتر حاکی از سیاست‌های توسعه‌ای و انتظارات سهامداران است و از سوی دیگر یک شاخص محقق‌شده و مربوط به گذشته است. البته به صورت غیرمستقیم و بر اساس تحلیل روندها و تصمیمات داخلی شرکتها در جهت توسعه یا تامین نقدینگی می‌توان به نتایجی در رابطه با ارزش فعلی سهام دست یافت، ولی شاخصی که به صورت مستقیم در تحلیل وضعیت شرکت به کار می‌رود همان شاخص EPS برآوردی خواهد بود.