با یکی دیگر از مقالات آموزش مفاهیم اولیه بورس در خدمت شما هستیم. در این مقاله قصد داریم که یکی از مفاهیم اصلی و پایه بورس را توضیح دهیم. اگر شما هم اهل پیگیری اخبار اقتصادی بوده باشید، حتماً بارها عبارتی از قبیل «شاخص کل بورس ریزش کرد»، یا «شاخص کل بورس افزایش یافت» را شنیده‌اید. اگر رشته تحصیلی‌تان حسابداری یا مالی نبوده باشد، احتمالا از کنار آن گذشته‌اید و معنای دقیق آن را جستجو نکرده‌اید. اما اکنون که علاقمند به مباحث مالی هستید، در این مقاله به توضیح تعریف این شاخص و همچنین شاخص‌های کاربردی دیگر در بورس خواهیم پرداخت.
اصولاً شاخص، عددی محاسباتی است که برای تشخیص روند یک فرآیند یا عملیات مورد استفاده قرار می‌گیرد. شاخص‌های مورد استفاده در بورس نیز برای اندازه‌گیری و سنجش روندها به کار می‌روند. در حوزه سرمایه‌گذاری در بورس، شاخص‌های متعددی تعریف شده و مورد استفاده هستند. هر یک از این شاخص‌ها یک بعد از فعالیت و عملیات بورس را به تصویر می‌کشند. بنابراین برای تحلیل روندها و اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری، توجه همزمان به شاخص‌های بورس مختلف ضروری است.
تحلیل شاخص‌های بورس این امکان را به شما می‌دهد که بتوانید روندهای گذشته (اتفاقات و نوسانات بازار سهام در گذشته) را از ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار دهید و با اتکا بر این داده‌ها بتوانید درباره آینده بورس و بازده سهام پیش‌بینی کنید. در ادامه برخی از مهمترین شاخص‌های کاربردی بورس را توصیف خواهیم کرد.
شاخص‌های کاربردی بورس
- شاخص کل بورس: شاید بتوان گفت که مختصر‌ترین و رایج‌ترین شاخصی که برای بیان وضعیت کلی بورس به کار می‌رود همین شاخص است. این شاخص بیانگر سطح کلی قیمت سهام و بازده سهام شرکت‌ها عضو بورس است. این شاخص در اصل میانگین بازده بورس را بیان میکند بنابراین به صورت نسبی بیان می‌شود. یعنی آنچه که مورد توجه است تغییرات و نوسانات شاخص کل است نه عدد مطلق آن. مثلاً وقتی اعلام شود که شاخص کل بورس طی یک سال از 30000 واحد به 45000 واحد رسید بدین معنی است که میانگین بازده سهام کل بورس در سال، رشد 50 درصدی داشته است. به شاخص کل «شاخص قیمت و بازده نقدی نیز اطلاق می‌شود.
- شاخص قیمت: شاخص قیمت نیز یکی از مهمترین شاخص‌های بورس به شمار می‌رود. این شاخص بورس، روند نوسانات قیمت سهام شرکت‌های عضو بورس را نشان می‌دهد. این شاخص به صورت درصد بیان می‌شد. مثلاً اگر در پایان سال این شاخص برابر باشد با 40 بدین معنی است که میانگین قیمت سهام شرکت‌های بورسی در یک سال 40 درصد افزایش داشته است.
- شاخص پنجاه شرکت فعال برتر: سازمان بورس، به صورت فصلی (سه ماهه) 50 شرکت صدر جدول را به لحاظ شاخص نقدشوندگی (یعنی حجم خرید و فروش و سرعت فروش سهام) به اطلاع عموم سرمایه‌گذاران می‌رساند. شاخص پنجاه شرکت برتر، در واقع معرف تغییرات قیمت سهام مربوط به 50 شرکتی است که از ویژگی نقدشوندگی بالاتری نسبت به سایر شرکت داشته‌اند.
- شاخص سی شرکت نخست از لحاظ اندازه: این شاخص بیانگر تغییرات سطح قیمت سهام سی شرکت صدر جدول به لحاظ اندازه است. این شرکت‌ها «ارزش بازار» بزرگتری نسبت به سایر شرکت‌ها دارند. ارزش بازار عبارتست از «تعداد سهام شرکت» ضربدر «قیمت سهام آن شرکت».
- شاخص صنعت: شاخص صنعت، در حقیقت تغییرات سطح قیمت سهام شرکت‌های فعال در یک صنعت مشخص مثلا صنایع ساختمانی، پتروشیمی، فلزات گرانبها، فلزات سنگین، خودروسازان و … را نشان می‌دهد. در بورس های فراگیری که تعداد زیادی شرکت عضو آن هستند، می‌توان از این شاخص برای ارزیابی وضعیت کلی یک صنعت نیز استفاده کرد.
- شاخص کارگزاری مالی: این شاخص بیانگر سطح عملکرد شرکت‌هایی است در زمینه واسطه‌گری مالی فعالیت دارند. شرکت‌هایی نظیری شرکت‌های مادرتخصصی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و امثالهم.
همانطور که پیشتر اشاره کردیم، شاخص‌های بورس به صورت میانگین مطرح می‌شوند و منفی یا مثبت بودن آنها در واقع روند کلی بورس را نشان می‌دهد. بنابراین، همواره شرکت‌هایی وجود دارند که رشد قیمت آنها بر خلاف جهت رشد شاخص کل بورس است. از سوی دیگر، این شاخص‌ها تحت تاثیر شرکت‌های بزرگی هستند که اندازه بازار آنها بزرگ است. یعنی تغییرات قیمت چند شرکت بزرگ ممکن است میانگین شاخص‌های کل بورس را تغییر دهد. برای جبران این وضعیت، شاخصی تعریف شده است تحت عنوان «شاخص هم‌وزن قیمت» و یا «شاخص کل هم‌وزن» که در آنها نوسانات قیمت بدون درنظر گرفتن اندازه شرکت‌ها محاسبه شده است. در واقع این شاخص‌های بورس نوسانات قیمت سهام را بدون درنظر گرفتن تعداد آنها بیان می‌کنند.
ریزش بورس
شاخص کل بورس و شاخص قیمت هر یک از شرکت‌ها همواره در نوسان است و روند تغییرات بلندمدت و کوتاه مدتی را تجربه میکند. یعنی حتی سهامی که در بلندمدت در حال رشد قیمت است، ممکن است در دوره‌های کوتاه مدت، کاهش قیمت را تجربه کند. وقتی نوسانات منفی قیمت یک سهم، از یک حد مشخص فراتر رود «مثلاً ده درصد»، اصطلاحاً گفته می‌شود که سهام وارد روند «اصلاح قیمت» شده است. به عبارت دیگر، وقتی روند کلی قیمت سهم در حال صعود است و تحلیل بنیادین نیز این روند را تایید میکند، اما در عین حال با کاهش قابل‌توجه قیمت سهام روبرو می‌شویم، یعنی فرآیند اصلاح قیمت رخ داده و بازار روند صعودی قیمت را متوقف کرده است. این کاهش قیمت می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد اما با «ریزش بورس» متفاوت است. اما چنانچه نوسانات منفی قیمت سهام بیش از حد بوده و این نوسانات به صورت گسترده‌ای بر بخش‌های مختلف بازار بورس سایه بیاندازد، آنگاه می‌تواند گفت که «ریزش بورس» اتفاق افتاده است. این اتفاق معمولاً نوسانات حباب‌گونه‌ای است که ناشی از عکس‌العمل‌های روانی فعالین در بازار حادث می‌شود. «ریزش بورس» در واقع یک پدیده اجتماعی-اقتصادی است که همانند دومینو باعث افت قیمت شرکت‌های فعال در سهام می‌شود. فروش سهام توسط برخی از معامله‌گران، باعث ترغیب سایرین به فروش سهام خود می‌شود و افزایش ناگهانی عرضه سهام، باعث کاهش چشمگیری قیمت می‌شود و از آنجا که این رویداد در بخش‌های مختلف بازار اتفاق می‌افتد باعث کاهش قابل‌ملاحظه شاخص‌های کل خواهد شد. پدیده «ریزش بورس» معمولاً به دلیل واکنش‌های هراس‌آمیز ناشی از بحران‌های احتمالی به وقوع می‌پیوندد و با حباب‌های اقتصادی که پیشتر شکل گرفته‌اند در ارتباط است.
امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد. در آینده، مباحث بیشتری را در مورد تحلیل تکنیکال بورس ارائه خواهیم کرد. هرزمان که به ورود به بازار های سرمایه علاقمند شدید، حتما از بروکر هایی مناسب ایرانیان استفاده کنید. برای انتخاب بهترین بروکر فارکس برای ایرانیان برای معاملات خود روی لینک کلیک کنید.