با سری مقالات آموزشی سایت ایتسکا همراه علاقه‌مندان بازار سرمایه هستیم، در این مقاله به‌طور جامع و کامل شما را با تاریخچه بازار بورس ایران آشنا خواهیم کرد، در پایان این مقاله شما به اطلاعاتی چون، نحوه ایجاد بازار بورس در جهان، فلسفه تشکیل بورس، معرفی اولین بازار بورس جهان، تاریخچه بورس ایران و… دست خواهید یافت.
قبل از شروع بحث تاریخچه بورس، ابتدا تعریف دقیقی از بازار بورس بیان می‌کنیم.
تعریف بازار بورس
بورس بازاری است که در آن انواع اوراق بهادار ازجمله سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در آن، اوراق مشارکت دولتی و خصوصی و … بین تعداد زیادی از خریداران و فروشندگان، در چارچوب قوانین و مقررات مشخصی معامله می‌شود.
وظیفهٔ اصلی بازار بورس
وظیفه اصلی بازار بورس جمع‌آوری سرمایه خرد مردم و تبدیل آن به سرمایه هنگفت برای تأمین مالی شرکت‌های دولتی و خصوصی پذیرفته‌شده است.
مردم عادی با سرمایه‌های کوچک نیز می‌توانند وارد بازار سرمایه شده و سرمایه‌گذاری کنند.
فلسفه تشکیل بورس
فلسفه اصلی تشکیل بورس، تأمین مالی شرکت‌ها به‌وسیله سرمایه‌های خرد مردم به‌جای استفاده از وام بانک‌ها است.
شرکت‌ها در ازای دریافت پول از مردم قسمتی از سهام شرکت را در اختیار آن قرار می‌دهند، تمامی سهامداران در سود و زیان شرکت‌ها سهیم هستند.
تجمیع سرمایه‌های کوچک و جزئی مردم، سرمایه هنگفتی ایجاد می‌کند که تأثیرات مهمی بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و وضعیت صنعت یک کشور می‌گذارد.
نحوه پیدایش بورس
طبق اطلاعات منابع مختلف سرآغاز واژه بورس به قرن 15 میلادی برمی‌گردد، دریکی از شهرهای بلژیک به نام بورُوژ (Bruges)، کسبه و بازرگانان در مقابل خانه‌ای تاجری به نام «واندِر بورس» جمع شده و اقدام به خریدوفروش کالاهای خود می‌کردند.
طی گذر زمان محل تجمع کسبه گسترش یافت و معاملات در قالب چارچوب و قوانین خاصی انجام شد، نام این بازار همچنان بورس باقی ماند.
تاریخچه برخی از بازارهای بورس مهم جهان
اولین بورس اوراق بهادار جهان در اوایل قرن هفدهم میلادی در شهر «آمستردام» هلند تشکیل شد و کمپانی هند شرقی، اولین شرکتی بود که سهام خود را در آن عرضه کرد.
بورس لندن در سوم مارس سال ۱۸۰۱ میلادی به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.
بورس نیویورک نیز در ۱۷ می ۱۷۹۲ آغاز به کارکرد و ۲۴ کارگزار بازار سهام در خیابان وال‌استریت نیویورک توافق‌نامه امضا کردند. بورس نیویورک در هشت مارس ۱۸۱۷ با تنظیم اساسنامه، به شکل رسمی شروع به کارکرد.
بازار بورس نیویورک، بزرگ‌ترین بازار ازنظر میزان معاملات و ارزش بازار سرمایه در جهان است.
نحوه شکل کیری بازار بورس ایران
پایه‌های اولیه تأسیس بازار بورس ایران به سال ۱۳۱۵ هجری شمسی برمی‌گردد که فردی بلژیکی به نام «ران لوترفِلد» پس از انجام مطالعات گسترده اقتصاد ایران، اساسنامه داخلی بورس را تهیه و به مسئولان ایرانی ارائه کرد.
به دلیل وقوع جنگ جهانی دوم تأسیس بورس 25 سال به عقب افتاد، تا اینکه در سال 1341 وزارت بازرگانی به کمک بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران موافقت‌نامه تشکیل بورس را تصویب کردند، درنهایت در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد.
در پانزدهم بهمن‌ماه سال ۱۳۴۶، بازار بورس ایران با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی به‌طور رسمـی فعالیت خود را آغاز کـرد.
از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷، تعداد شرکت‌ها و موسسه‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران از ۱۰ شرکت به ۱۴۲ شرکت افزایش یافت. با پیروزی انقلاب اسلامی، بیش‌تر بنگاه‌های اقتصادی خصوصی به دولتی تبدیل شدند، به همین دلیل تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس از 142 شرکت، به ۵۶ شرکت در پایان سال ۱۳۶۷ تقلیل یافت.
چشم‌انداز و مأموریت بازار بورس ایران بر اساس اساسنامه بورس
فلسفه وجودی بورس ایران: ایجاد بازاری منصفانه و شفاف، دسترسی آسان سهامداران به معاملات به دلیل ایجاد ارزش‌افزوده برای ذی‌نفعان
چشم‌انداز سازمانی: بورس ایران تبدیل به بورس برتر منطقه شده و به‌عنوان موتور محرک رشد اقتصادی کشور عمل کند.
اهداف کلان بازار بورس ایران طبق اساسنامه
- ارتقای نقش بازار سرمایه در تأمین مالی فعالیت‌های اقتصادی
- به‌کارگیری مقررات مؤثر برای حفظ سلامت بازار و رعایت حقوق سهامداران
- گسترش بازار با بهره‌گیری از فناوری و فرایندهای به‌روز و کارآمد
- توسعه دانش مالی و گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری و سهامداری در کشور
- توسعه و تسهیل دسترسی به بازار از طریق کاربردهای فناوری اطلاعات
- رعایت اصول پاسخگویی و شفافیت در همکاری‌ها و تعاملات با ذی‌نفعان
- توسعه مستمر دارایی‌های فکری و سرمایه انسانی شرکت
انواع بازار بورس ایران
برای مطالعه کامل انواع بازار بورس مقاله «4 نوع بازار بورس در ایران» را مطالعه بفرمایید.
رکوردها تاریخی بورس ایران
در این بخش به مهم‌ترین رکوردهای تاریخ بازار بورس ایران خواهیم پرداخت.
یکشنبه سیاه
به افت شدید ۲۳۸۸ واحدی شاخص بازار سرمایه در روز یکشنبه ۱۳۹۲/۱۰/۲۲ یکشنبه سیاه بازار بورس ایران می‌گویند.
دلایل این ریزش عظیم به شرح زیر است:
- تصمیمات دولت برای مهار نقدینگی
- افزایش نرخ سودهای بانکی
- افزایش نرخ خوراک واحدهای پتروشیمی
- دستور رئیس‌جمهور در خصوص مبارزه با مفاسد اقتصادی
دوشنبه سیاه
۲۰ مرداد ۱۳۹۹ شاخص بورس درحالی‌که به‌تازگی عدد ۲ میلیون واحد را رد کرده بود شروع به ریزش کرد. این ریزش در حالی بود که بیش‌تر مسئولین مردم را دعوت به سرمایه‌گذاری مطمئن در بازار بورس کرده بودند.
رکورد بیشترین حجم تقاضا سهام
در روز دوشنبه ۲۲ اردیبهشت ۹۹ نماد شرکت خودروسازی سایپا (خساپا) بعد از حدود دو ماه توقف با صف خرید ۱۳ میلیاردی بازگشایی شد.
دلیل این صف 13 میلیاردی افزایش قیمت خودرو و بسته بودن دوماهه نماد خساپا در روزهای سراسر سبز بازار بود.
مزایای پذیرش شرکت‌ها در بازار سهام
شرکت‌ها بدون نیاز به وام بانکی می‌توانند به کمک فروش سهام شرکت و افزایش سرمایه اقدام به تأمین مالی می‌نمایند.
معافیت مالیاتی
شرکت‌های سهامی عام پس از پذیرش در بورس یا فرابورس از معافیت مالیاتی ۱۰ درصدی برخوردار می‌شوند.
شفافیت
شرکت‌های بورسی موظف‌اند، به‌طور مداوم اقدام به انتشار اطلاعات مالی خود در سایت کدال کنند.
افزایش اعتبار
شرکت‌های بورسی به علت رعایت قوانین خاص و انتشار مداوم اطلاعات مالی خود اعتبار بالایی در بازارهای داخلی و خارجی دارند.
نتیجه‌گیری
در این مقاله سعی کردیم به صورت خلاصه و جامع شما را با تاریخچه بازار بورس ایران و جهان آشنا کنیم، به همین دلیل ابتدا نحوه شکل گیری بورس در دنیا و سپس در ایران را توضیح دادیم.
بازار بورس ایران به مانند تمامی بازارهای مالی جهان جزو پرریسک‌ترین بازارهای مالی محسوب می‌شود، برای سرمایه‌گذاری در این بازار، قبل از ورود حتما آموزش ببینید.