با سری مقالات آموزشی سایت ایتسکا در خدمت علاقه‌مندان به بازار بورس هستیم، در این مقاله به شکلی جامع به بررسی انواع سهام قابل‌خرید و فروش خواهیم پرداخت.
قبل از بررسی انواع سهام بهتر است به تعریف خود سهام بپردازیم.
سهام چیست؟
سایت ویکی‌پدیا سهم (به انگلیسی: Share) را این‌چنین تعریف می‌کند؛ سهم قطعه‌ای از سرمایه یک شرکت و نشان‌دهنده‌ی کوچک‌ترین واحد مالکیتی است. در واقع سهامداران به میزان تعداد سهامی که در اختیار دارند در مالکیت شرکت سهیم هستند.
این سهیم بودن به نشانه‌ی سهیم بودن در سود و زیان شرکت است و سهامدار به‌عنوان مالک بخشی از شرکت مسئولیتی در قبال سود و زیان آن دارد.
در بازار بورس شما با هر میزان سرمایه‌ای که داشته باشید، می‌توانید سهام شرکت‌های بورسی را خریداری کرده و سهامدار شرکت باشید.
اما خارج از بازار بورس برای خرید سهام شرکت یا یک بنگاه تولیدی، شما نیازمند به هزینه‌های هنگفتی هستید؛ علاوه بر هزینه شما اطلاعات دقیقی از فعالیت‌ها و میزان سوددهی شرکت ندارید تا به‌درستی بتوانید تصمیم خرید بگیرید.
برای خرید سهام شرکتی خارج از بورس، شما متحمل مسئولیت بالایی می‌شوید و باید از نوع فعالیت شرکت اطلاع داشته و بتوانید به شکل تخصصی در زمینه‌ی فعالیت شرکت کار کنید.
در صورت عدم اطلاع از نوع فعالیت و اطلاعات مالی و … سرمایه شما در معرض خطر بزرگی قرار می‌گیرید.
انواع سهام
از نظر حقوقی که سهامدار در سرمایه شرکت دارد.
سهام سرمایه‌ای
سهام عادی
سهام عادی یا (Common stock) بخش عمده‌ای از سهام شرکت‌‌ها را تشکیل می‌دهد و همان سهمی است که در بازار بورس معامله می‌شود.
ارزش اسمی سهام عادی 1000 هزار ریال بوده، اما در عمل این عرضه و تقاضاست که قیمت واقعی سهام را مشخص می‌کند.
در این نوع سهام، سهامدار عادی می‌تواند در مجامع و جلسات سالیانه شرکت کرده و به میزان سهام خود، حق دخالت در تصمیمات شرکت را دارد؛ هم‌چنین علاوه بر حق رای، در تمامی سودوزیان شرکت نیز سهیم است.
در سهام عادی به سهامدار سود نقدی پرداخت شده و هنگام زیان شرکت در اغلب موارد از ارزش سهم او کاسته شده و دچار زیان می‌شود.
حقوق سهامدار سهام عادی به شکل تیتر وار:
۱-حق دریافت سود سهام؛
۲-حق رأی دادن در مجامع عمومی عادی و مجمع فوق‌العاده؛
۳-حق تقدم در خرید سهام جدید؛
۴-حق باقی‌مانده دارایی پس از انحلال شرکت؛
۵-حق اطلاع از فعالیت‌های شرکت؛
سهام ممتاز
دارندگن سهام ممتاز معمولا حق رای ندارند؛ اما از مزایای بسیار ویژه‌ای برخوردار هستند.
از جمله
1- در دریافت سود سهام در اولویت ویژه هستند؛
2- سود سهام ممتاز، درصد ثابتی از مبلغ اسمی سهام ممتاز است؛
3- سود سهام ممتاز قبل از سود سهام عادی پرداخت می‌شود؛
4- سهام ممتاز در زیان شرکت شریک نیست؛
5- اگر شرکت به مرحله انحلال برسد، مبلغی تحت عنوان مبلغ اسمی سهام ممتاز به سهامداران پرداخت می‌شود.
سهام انتفاعی
سهام انتفاعی در حقوق ایران پیش بینی نشده و اگر هم شرکتی بخواهد با درج در اساسنامه سهام انتفاعی ایجاد نماید، مقررات آن پیش بینی نشده است و نمی توان با عبارت مبهم سرمایه خود را مستهلک سازد.
سهام نقدی
سهام نقدی، سهمی است که ارزش آن نقداَ پرداخت شده و یا بخشی از آن به صورت نقدی و بخش دیگر آن بصورت تعهد پرداخت است.
سهام غیر نقدی نیز عبارت از سهامی است که قیمت آن در قالب آورده غیر نقدی شامل ساختمان ، خودرو ، ماشین آلات ، لوازم اداری ، مواد اولیه و نظایر آن تامین شده باشد.
سایر انواع سهام
سهام مؤسس
این سهم به افرادی تعلق می‌گیره که در ابتدای تاسیس شرکت زحمات زیادی کشیده و پایه‌های بنا شرکت را گذاشته‌اند. سهام موسس به‌عنوان یک مزیت قابل نقل و انتقال است و صاحبان آن در بخشی از منافع شرکت سود برده و اگر شرکت به نقطه انحلال برسد در دارایی‌های مضاف بر سرمایه شرکت سهیم هستند.
در واقع سهام مؤسس جزو سهام‌های غیر سرمایه‌ای هستند که به مؤسسان شرکت در هنگام تأسیس اعطا می شود بدون اینکه در اصل سرمایه شرکت در هنگام تسویه حقی داشته باشند.
سهام با نام
سهم با نام سهمی است که در برگه سهام نام صاحب سهام ذکر شده و دارای شماره سریال مخصوص به خود است؛ این نوع سهام در دفتر مخصوص شرکت ثبت شده و نقل و انتقال آن باید در دفتر ثبت سهام درج شود.
به0 آن نام صاحب سهم گفته شده باشد یا در دفتر سهام شرکت ثبت شده باشد.در واقع هم می‌شود روی ورقه سهم که دارای شماره مخصوص است نام دارنده آن را ذکر کرد و هم به این اکتفا کرد که سهم با نام است و نام صاحب آن در دفتر سهام شرکت آورد.
سهام بی نام
سهام بی‌نام ارزشی برابر با سهام بانام دارد؛ در این نوع سهام نام صاحب سهام ذکر نشده و به مانند چک در وجه حامل است که اگر مفقود یا دزدیده شود، برگردان آن کار دشواری خواهد بود.
سهام جایزه
برای تشریح سهام جایزه ابتدا باید سراغ افزایش سرمایه برویم؛ سهام جایزه در افزایش سرمایه از محل سودانباشته اتفاق می‌افتد، در این نوع افزایش سرمایه پولی وارد شرکت نمی‌شود، اما تعداد سهم‌های شرکت افزایش می‌یابند.
در افزایش سرمایه از طریق سودانباشته، سهام جدید منتشر شده و به سهامداران تعلق می‌یابد.
سهامداران برای دریافت این نوع سهام نیازی به پرداخت پول ندارد؛ به این نوع سهام اصطلاحا سهام جایزه می‌گویند.
سهام ترجیحی
سهام ترجیهی بخشی از سهام شرکت است که در راستای برنامه‌های خصوصی‌سازی به کارکنان شاغل در آن شرکت واگذار می‌شود.
سهام عدالت
در این مقاله سعی کردیم با ذره‌بین در دست به تشریح انواع سهام در بازار بورس ایران بپردازیم؛ انواع سهام‌ها تنها به این چند نمونه ختم نشده و انواع و دسته‌بندی‌های بیش‌تری دارد.
این چند مورد از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین دسته‌بندی‌های انواع سهام است.