کال مارجین (Margin Call) چیست؟ محاسبه و نحوه خروج از مارجین کال

کال مارجین چیست و چه زمانی اتفاق می‌افتد؟ شما وارد یک بروکر میشوید. پول خود را به حسابتان واریز میکنید. تصور کنید که حسابی که شما باز کرده اید، لوریج 1 به 100 دارد. حال تصور کنید که یک پوزیشن (یا معامله ) باز میکنید و این معامله در خلاف جهت مد نظر شما حرکت میکند و شما ضرر میکنید. اگر ضرر شما بیش از 70 درصد موجودی شما شود، شما به مرحله ی مارجین کال یا کال مارجین رسیده اید.

در این مرحله، معاملات شما یکی یکی به صورت اتوماتیک بسته میشود. به این اتفاق در فارکس کال مارجین و در بروکر های کریپتو، لیکوئید شدن گفته میشود. وقتی شخصی در یک صرافی کریپتو به این مرحله میرسد، اصطلاحا میگوید که لیکوئید شدم.

به بیان دیگر، زمانی که موجودی حساب مارجین یک معامله گر به  کمتر از حداقل مقدار مورد نیاز بروکر می رسد (۳۰ درصد وجه تضمین اولیه)، می گوییم که مارجین کال یا همان کال مارجین اتفاق افتاده است. در این صورت حتماً زیان یک سرمایه‌گذار در یک حساب معاملاتی فعال (حساب عملیاتی) به بیش از حد مجاز رسیده است.

مارجین در فارکس یک اصطلاح در بازارهای مالی بوده و بیانگر مقدار موجودی پول در حساب هر تریدر می باشد؛ مارجین در واقع سرمایه واقعی یک سرمایه گذار است که برای تضمین معاملاتش استفاده می شود. به نظر شما در صورتی که موجودی حساب یک معامله گر کاهش یابد، روند معاملات یک سرمایه گذار با چه مشکلات و چالش هایی مواجه می شود؟! 

مارجین کال چیست؟ کال مارجین به چه معناست؟

مارجین کال یا کال مارجین (به انگلیسی: Margin call) به زبان ساده تر یعنی وقتی ارزش دارایی صاحبان سهام در یک حساب مارجین، کمتر از مقداری باشد که مورد نیاز کارگزار است، در این صورت کارگزار از سرمایه گذار می خواهد تا پول یا اوراق بهادار اضافی را به حساب خودش واریز کند.

زمانی که ارزش حساب سرمایه‌گذار به ۳۰ درصد وجه تضمین اولیه می رسد، ( یعنی 70 درصد ضرر کردید) او یک اخطار کسری موجودی از طرف کارگزاری دریافت می کند تا مبلغ یا اوراق بهادار اضافی را به حساب خود واریز کند تا این موجودی افزایش یابد.

بهتر است بدانید بورس اوراق بهادار نیویورک (NYSE) و سازمان تنظیم مقررات صنعت مالی (FINRA) که دو نهاد نظارتی برای اکثر شرکت‌های اوراق بهادار فعال در ایالات متحده هستند، از هر کدام از سرمایه‌گذاران می‌خواهند که سطح سهام 25 درصدی از ارزش کل سهام خود را حفظ کنند.

نکته 1: زمانی که سرمایه‌گذار با ترکیبی از پول خودش و پولی که از کارگزار قرض گرفته، اوراق بهاداری را خریداری می کند، این اوراق در یک حسابی به نام حساب مارجین سرمایه‌گذار نگه داری می شود و او در هنگام معامله، از حساب مارجین خودش استفاده می کند.

نکته 2: اگر بعد از دریافت مارجین کال، تریدر وجوهی را به حساب خودش واریز نکند، کارگزار ممکن است او را مجبور کند تا بدون توجه به قیمت بازار، دارایی‌هایی خود را بفروشد تا شرایط مارجین را برآورده سازد.

وجه تضمین اولیه (Initial Margin) و حداقل وجه تضمین (Maintenance margin) در مارجین چیست؟

وجه تضمین اولیه (Initial Margin) مبلغی است که سرمایه‌گذار در ابتدای باز کردن حساب مارجین به عنوان وجه تضمینی به بروکر پرداخت می‌کند. این مبلغ به عنوان یک سپرده اولیه و به منظور پوشش ریسک‌های مالی و پایداری حساب مارجین استفاده می‌شود. در صورتی که این مقدار پول در حساب مارجین کاربر وجود نداشته باشد، او نمی تواند وارد معامله و خریدوفروش کالای موردنظر خود شود.

حداقل وجه تضمین (Maintenance margin) مقداری از سرمایه‌گذاری است که باید در حساب مارجین نگهداری شود تا حساب در وضعیت قانونی باقی بماند. به زبان ساده، این مبلغ نشان دهنده حداقل سرمایه‌ای است که باید در حساب مارجین باقی بماند تا او در موقعیت کال مارجین قرار نگیرد.

چرا در بازارهای مالی کال مارجین می شویم؟

چون ارزش سهام ما، به عنوان درصدی از کل ارزش بازار اوراق بهادار، از سطح حداقل وجه تضمین (Maintenance Margin) پایین می آید. کال مارجین شدن می تواند در هر زمانی به دلیل کاهش ارزش حساب رخ دهد. با این حال احتمال وقوع آن در دوره های نوسانات بازار بیشتر است.

باید بدانید که ارزش سهام سرمایه گذار در یک سرمایه گذاری، برابر با ارزش بازار اوراق بهادار منهای مبلغ وام گرفته شده است.

از راست به چپ بخوانید: ارزش سهام سرمایه گذار = ارزش بازار اوراق بهادار – مبلغ وام گرفته شده از کارگزاری

اما کال مارجین در بورس ایران چطور است؟

در بورس ایران زمانی که سرمایه شما در حساب معاملاتی حتی ۱ ریال کمتر از ۷۰ درصد وجه تضمین اولیه (Initial Margin) باشد، حساب شما وارد حالت کال مارجین خواهد شد. 

برخی از کارگزاری های بورس، هنگام خرید با حساب مارجین، نیاز به حداقل وجه تضمین (Maintenance margin) بالاتری دارند، که گاهی اوقات به 30 تا 40 درصد می رسد.

محاسبه کال مارجین با یک مثال ساده

برای درک بهتر، در این قسمت با ذکر یک مثال نشان می دهیم که چگونه تغییر در ارزش یک حساب مارجین باعث کاهش حقوق صاحبان سهام می شود.

مثال دیگر از بازار بورس ایران | فرمول کال مارجین چیست؟

وجه تضمین اولیه برابر با ۴۸۰ هزار تومان بوده و تریدر هم با واریز این مبلغ به حساب خود، اقدام به خرید و فروش می نماید. بعد از انجام چند معامله و طی چند روز در انتهای جلسه معاملاتی، موجودی حساب بدین صورت است:

• روز اول: 480 هزار تومان که وضعیت نرمالی است.
• روز دوم: 490 هزار تومان که بازهم وضعیت نرمالی است.
• روز سوم: 460 هزار تومان که وضعیت VaR (ارزش در معرض ریسک) بوده و بدین معناست که سرمایه تریدر، در معرض خطر می باشد. 
• روز چهارم: 465 هزار که بازهم وضعیت نرمالی است.
• روز پنجم: 430 هزار تومان که بازهم تریدر در وضعیت VaR قرار دارد.
• روز ششم: 320 هزار تومان به این معنا که تریدر وارد وضعیت کال مارجین شده

زمانی که مجموع موجودی حساب عملیاتی تریدر در مارجین کمتر از 336 هزار تومان باشد (این مبلغ با ضرب 480 هزار تومان در 0.7 بدست می آید) او در وضعیت مارجین کال قرار می گیرد. یعنی وجه تضمین اولیه این تریدر ۴۸۰ هزار تومان و حداقل وجه تضمین او باید حدود ۳۳۶ هزار تومان باشد.

پس این تریدر چه زمانی در فارکس، کال مارجین می شود؟ زمانی که موجودی حساب او حتی ۱ ریال کمتر از 336 هزار تومان باشد، او در وضعیت مارجین کال قرار می گیرد. وضعیت VaR هم زمانی است که موجودی حساب او بین 40 و 336 هزار تومان باشد.

نحوه خروج معامله‌گر از وضعیت مارجین کال

سرمایه گذار چند روز فرصت دارد تا پس از دریافت کال مارجین، حساب خودش را شارژ کند؟ اگر ارزش حساب یک سرمایه گذار به سطحی کاهش یابد که در آن مارجین کال توسط کارگزار آنها صادر شود، سرمایه گذار در مهلتی که کارگزار تعیین می‌کند (که معمولاً دو تا پنج روز است)، فرصت دارد تا مبلغ مورد نیاز را تأمین و به حساب خود واریز نماید.

با توجه به جدولی که در بالا برای شما قرار دادیم، تریدر موفق باید یکی از این چهار کار را انجام دهد:

راه حل اول: 200  دلار به صورت نقدی به حساب خود واریز کند.

راه حل دوم: 285 دلار از اوراق بهادار قابل حاشیه را به حساب خود واریز کند. این مقدار با تقسیم 200 دلار بر 1 منهای 30 درصد سهام مورد نیاز بدست می آید.

از راست به چپ بخوانید: 200/(1-30%) = 285

راه حل سوم: از ترکیب دو گزینه بالا استفاده کند.

راه حل چهارم: سایر اوراق بهادار را بفروشد.

نکته: اوراق بهادار قابل حاشیه (Marginable securities) به سهام، اوراق قرضه، قراردادهای آتی یا سایر اوراق بهادار قابل معامله در مارجین اشاره دارد. اوراق بهادار معامله شده در مارجین، بیشتر با وام پرداخت شده از طریق یک کارگزاری یا مؤسسه مالی دیگر، تسهیل می شود.

اگر معامله‌گر طی این مهلت زمانی، نتواند اقدام مناسبی را انجام دهد تا از وضعیت مارجین کال خارج شود، چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر سرمایه‌گذار نتواند موجودی حساب خود را تأمین نماید، کارگزار ممکن است به مقدار کسری مبلغ، تعدادی از وضعیت های باز او را ببندد تا سرمایه گذار حساب مارجین خود را به حداقل مقدار مورد نیاز پر کند.

کارگزاری ممکن است بتوانند این کار را بدون تایید سرمایه گذار انجام دهد. علاوه بر این، کارگزار ممکن است از سرمایه‌گذار، یک کمیسیونی برای این تراکنش‌ها دریافت کند.

چگونه کال مارجین نشویم؟

پاسخ ساده است! درست معامله کنید و مدیریت سرمایه را رعایت کنید! بقیه موارد دستور العمل های جانبی هستند! مهمترین مساله این هست که اگر تازه کار هستید، با نیم درصد سرمایه در هر معامله وارد شوید. مارتینگل نکنید. استاپ لاس بگذارید و اگر روزانه 2 درصد ضرر کردید، دیگر به ترید کردن ادامه ندهید و مهمتر از همه: برنامه و پلن داشته باشید!!

برای جلوگیری از کال مارجین شدن، قبل از افتتاح حساب مارجین، سرمایه گذاران باید به دقت بررسی کنند که آیا واقعاً به آن نیاز دارند یا خیر! اکثر سرمایه گذاران بلندمدت برای کسب بازدهی قوی، نیازی به خرید از طریق مارجین ندارند. در ضمن بهتر است بدانید که وام هایی که کارگزاری می دهد، رایگان نیستند و کارگزاری ها از آنها بهره می برند.

با این حال، اگر می‌خواهید با مارجین سرمایه‌گذاری کنید، در اینجا چند کار وجود دارد که می‌توانید برای مدیریت حساب خود انجام دهید تا از کال مارجین جلوگیری کنید یا در صورت بروز آن، آماده باشید.

• مطمئن شوید که پول نقد در دسترس دارید که بلافاصله بعد از دریافت اخطار کسری موجودی توسط کارگزاری، آن را به حساب خود واریز نمایید. توصیه می کنیم این مبلغ را در یک حساب سودآور در همان کارگزاری نگه دارید.
• یک پورتفوی که به‌خوبی متنوع‌سازی شده (well-diversified portfolio) یا پرتفویی که شامل انواع اوراق بهادار باشد، داشته باشید. این امر ممکن است به محدود کردن کال مارجین کمک کند، زیرا یک موقعیت واحد، احتمال کمتری برای کاهش ارزش حساب دارد.
• موقعیت های باز، سهام و وام مارجین خود را به طور منظم (حتی روزانه) کنترل کنید.
• یک آلارم یا اخطار سفارشی تعیین کنید که زمانی که موجودی حساب شما به سطحی کمی بالاتر از حداقل وجه تضمین رسید، برای شما هشدار داده شود. اگر حساب شما به کمتر از حداقل وجه تضمین کاهش یافت، با سپرده گذاری وجوه یا اوراق بهادار، سعی کنید سرمایه خود را افزایش دهید. اگر کال مارجینی دریافت کردید، فوراً سعی کنید از این وضعیت خارج شوید.

نکته مهم: علاوه بر نگهداری وجه نقد و اوراق بهادار کافی در حساب مارجین خود، یک راهکار خوب برای یک سرمایه گذار برای جلوگیری از کال مارجین شدن، استفاده از دستور استاپ حمایتی (protective stop orders) برای محدود کردن ضرر در هر موقعیت سهام است.

سخن پایانی

با توجه به مطالب فوق، فهمیدیم که کال مارجین مفهومی بسیار حائز اهمیت برای سرمایه گذاران است. این مفهوم نشان می‌دهد که در صورت کاهش ارزش اوراق بهادار نگهداری شده در حساب مارجین، بروکر ممکن است از سرمایه‌گذار خواستار واریز مبلغ یا اوراق بهادار اضافی شود. این بخشی از قوانین و مقررات بازار مالی است که به حفظ امنیت و پایداری سیستم مالی کمک می‌کند.

خرید با مارجین برای همه مناسب نیست! در حالی که می‌تواند به سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری بیشتر کمک کند، اما جنبه‌های منفی نیز دارد. مارجین کال ممکن است از شما بخواهد که پول نقد و اوراق بهادار اضافی را واریز کنید. حتی ممکن است مجبور شوید دارایی های موجود را بفروشید. یا ممکن است مجبور شوید موقعیت مارجینی ای را با ضرر ببندید.

از آنجایی که این اتفاق ممکن است زمانی رخ دهد که بازارها نوسان دارند، شاید مجبور شوید اوراق بهادار خود را با قیمت های پایین تر از حد انتظار بفروشید.

به عنوان سرمایه‌گذار، اهمیت دارد که همواره در جریان قوانین و مقررات مربوط به بازارهای مالی از جمله کال مارجین در بازار ارز دیجیتال و فارکس باشید. توصیه می کنیم از نظارت دقیق بر حفظ ارزش سرمایه خود اطمینان حاصل کنید و مشورت با متخصصان مالی را از یاد نبرید.

سوالات متداول