کسانی که می خواهند در بازار بورس معامله کنند ، ابتدا باید در کارگزار ناظر ثبت نام کنند. معامله گران معاملات خود در بورس را از طریق کارگزار ناظر انجام می دهند. بنابراین اولین گام برای هر سرمایه‌گذار پس از ثبت‌نام در سامانه سجام و دریافت کد بورسی، انتخاب یک کارگزاری مناسب و معتبر به عنوان کارگزار ناظر است. در واقع کارگزار ناظر وظیفه‌ی برقراری ارتباط بین سرمایه‌گذار و بازار سرمایه را برعهده دارد.
گاهی سرمایه‌گذار به دلایلی مانند ارائه خدمات ضعیف، سرعت پایین معاملات، کارمزد بالا و… تصمیم می‌گیرد تا کارگزار ناظر خود را تغییر دهد. ما در این مقاله به بررسی جامع کارگزار ناظر و نحوه تغییر آن خواهیم پرداخت.
کارگزار ناظر کیست؟
افرادی که قصد ورود به بازار بورس را دارند نمی‌توانند سهام مورد نظر خود را به صورت مستقیم خرید و فروش کنند. برای انجام این فرآیند باید یک کارگزاری معتبر را انتخاب کنند تا واسطه‌ی بین آنها و سایر عوامل بازار بورس باشد. هیچ محدودیتی در تعداد کارگزاری‌های انتخاب شده برای هر فرد وجود ندارد، یعنی هر فرد می‌تواند به طور هم‌زمان در چند کارگزاری حساب داشته باشد و معاملات خود را توسط آنها انجام دهد.
نکته مهمی که در رابطه با کارگزاری‌ها باید به آن اشاره کرد این است که اگر قصد خرید یک سهم را دارید، می‌توانید از طریق هر کدام از کارگزاری‌هایی که در آن حساب کاربری دارید، سفارش خرید خود را ثبت کنید اما طبق قوانین جدید سازمان بورس و اوراق بهادار و همچنین سازمان سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه، فروش سهام یک شرکت تنها از طریق کارگزار ناظر امکان‌پذیر است.
در حقیقت کارگزار ناظر همان کارگزاری است که سرمایه‌گذار به واسطه‌ی آن سهم مورد نظر خود را از بازار خریداری کرده و می فروشد.
معاملات در بازار بورس باید زیر نظر کارگزار ناظر انجام شود بنابراین کارگزار ناظر رابطی بین خریداران و فروشندگان سهام‌ها است.
در واقع معاملات آنلاین فرآیندی دانست که طی آن کاربران می توانند از طریق اینترنت و ایجاد حساب کاربری خود در سایت کارگزاری معاملات خود را انجام دهند.امروزه با پیشرفت تکنولوژی می بینیم کارگزاری های ناظر علاوه بر وظیفه اصلی خود، خدمات دیگری مانند آموزش، ارائه صندوق های سرمایه گذاری، مشاوره سرمایه گزاری و… نیز ارائه می دهند.
در گذشته کاربران می توانستند در دو کارگزاری حساب کاربری داشته باشند و با یک حساب خود سهامی را خریداری کرده و با حساب دیگر خود در کارگزاری دیگر آن سهام را بفروشند. اما طبق قانون جدید سازمان بورس و اوراق بهادار اگر شما سهمی را در یک کارگزاری خریداری کنید فقط می توانید آن سهام را در همان کارگزاری بفروشید یعنی باید کارگزاری یکسان باشد.
وظایف کارگزار چیست؟
کارگزاران ناظر همانند واسطه‌ای بین خریدار و فروشنده سهام عمل می‌کنند. به عبارت دیگر خریداران و فروشندگان سهام از طریق کارگزار ناظر با هم دیگر در ارتباط هستند و می‌توانند معاملات خود را انجام دهند. کارگزار ناظر وظایف متعددی بر عهده دارد که در زیر به برخی از آنها اشاره شده است:
ایجاد شرایطی برای معاملات انواع اوراق بهادار در بورس و فرابورس
تهیه گزارش از معاملات سهام داران و تراکنش های مربوطه
بازار گردانی
خرید و فروش صندوق های با درآمد ثابت
مشاوره و راهنمایی جهت دریافت کد بورسی و انجام معاملات در بورس
کارگزار ناظر کجا فعالیت می‌کند؟
کارگزاران ناظر در بازارهای مالی و بورس فعالیت می‌کنند. این بازارها شامل بورس اوراق بهادار تهران، بورس کالا، بورس انرژی، فرابورس ایران و بورس آتی ایران می‌شوند. علاوه بر این کارگزاران ناظر می‌توانند در بازارهای مالی خارجی و بین‌المللی نیز فعالیت کنند اما در این صورت باید مجوزهای لازم از سازمان‌های آن کشور را نیز دریافت کرده باشند.
بطور کلی کارگزار ناظر به عنوان نماینده‌ای برای سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه فعالیت می‌کند و مسئولیت نظارت بر اجرای مفاد قراردادهای بورسی و کاهش ریسک سرمایه‌گذاران را برعهده دارد. بنابراین کارگزار ناظر می‌تواند در عرضه و تقاضای سهام، معاملات فیوچرز ، سایر اوراق بهادار و… شرکت کند و به نمایندگی از سرمایه‌گذاران دیگر این معاملات را انجام دهد. کارگزار ناظر می‌بایست دانش و تجربه کافی در زمینه بازار سرمایه و مفاهیم مربوط به آن را داشته باشد.
چگونه کارگزار ناظر در هر نماد معاملاتی را شناسایی کنیم؟
در سیستم معاملاتی سابق سرمایه‌گذاران می‌توانستند از طریق هر کارگزاری، سهام خریداری شده خود را به فروش برسانند اما پس از راه‌اندازی سیستم معاملاتی جدید و تصویب قانون یکسان بودن کارگزار خریدار و فروشنده، سهامداران تنها از طریق کارگزار ناظر نماد معاملاتی مورد نظر خود می‌توانند برای فروش سهام خود اقدام کنند. بنابراین شناخت کارگزاری ناظر برای نمادهای معاملاتی بسیار مهم است. برای شناسایی کارگزار ناظر هر نماد می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
1- استفاده از سامانه‌ی وضعیت دارایی سهامداران (IPS)
در این سامانه می‌توانید آخرین میزان دارایی‌های سهام و دارایی‌های قابل معامله‌ی خود را مشاهده کنید. همچنین کلیه‌ی اطلاعات مربوط به کارگزار ناظر هر نماد معاملاتی شما قابل رؤیت است.
2- مراجعه به پرتفوی سپرده‌گذاری سامانه معاملاتی
با مراجعه به پرتفوی سپرده‌گذاری سامانه معاملاتی می‌توانید کلیه‌ی اطلاعات مربوط به کارگزار ناظر نماد معاملاتی مد نظر را مشاهده کنید. اگر سپرده شما در آن نماد صفر شود یعنی کارگزار ناظر نماد شما کارگزاری دیگری است.
3- دریافت گواهینامه نقل و انتقال و مطابقت آن با سپرده سهام
شما می‌توانید با مراجعه به درگاه ذینفعان بازار سرمایه، گواهینامه نقل و انتقال را دریافت کرده و کدهای کارگزار خریدار و فروشنده در این گواهینامه را با جدول شناسایی کدهای کارگزاران مقایسه کنید تا از کارگزار ناظر خود در هر نماد مطلع شوید.
روش های تغییر کارگزار ناظر
هم اکنون بیش از 100 کارگزاری در بازار سرمایه ایران فعالیت می‌کنند. سرمایه گذاران می‌توانند به صورت هم‌زمان، اقدام به دریافت کد بورسی از چندین کارگزاری مختلف کنند و از طریق این شرکت‌ها به معامله بپردازند. چنانچه از خدمات یک کارگزاری رضایت کافی را نداشته باشند می‌توانند به راحتی کارگزار ناظر خود را تغییر داده و سهام پرتفوی خود را به کارگزاری جدید منتقل کنند.
طبق مقرراتی که از طرف شرکت سپرده گذاری مرکزی و تسویه وجوه اجرا می‌شود، سهام‌دارانی که به کارگزار ناظر بدهکار هستند، نمی‌توانند کارگزار ناظر خود را تغییر دهند. این سهامداران ابتدا باید نسبت به تسویه بدهی خود اقدام کنند تا بتوانند کارگزار ناظر خود را تغییر دهند.
تغییر کارگزار ناظر به چند روش انجام می شود که در زیر بیان شده است:
1- تغییر آنلاین کارگزار ناظر
تغییر کارگزار ناظر به صورت آنلاین از طریق سامانه‌های الکترونیکی سازمان بورس و اوراق بهادار یا سامانه‌های الکترونیکی دیگر انجام می‌شود. برای این منظور ابتدا باید وارد سامانه مربوطه یا سامانه کارگزار خود شوید و با استفاده از شناسه کاربری و رمز عبور به سیستم دسترسی پیدا کنید. پس از ورود به سیستم، باید به بخش تغییر کارگزار ناظر یا مراجعه به بخش درخواست تغییر کارگزار ناظر رفته و اطلاعات مرتبط مورد نیاز خواسته شده را وارد کنید.
برای مثال اگر کارگزاری دیگری هم سهم دارید و می خواهید کارگزار ناظر خود را به مفید تغییر دهید ابتدا باید در این کارگزاری نیز از همان سهم داشته باشید.
برای مثال فرض کنید کارگزار ناظر شما مثلا آگاه بوده و می‌خواهید آن را به مفید تغییر دهید. مانند شکل زیر وارد حساب کاربری خود در مفید شده و بر روی سایر کلیک کنید.
سپس به قسمت تغییر کارگزار ناظر رفته و ادامه مراحل را طی کنید.
تغییر حضوری کارگزار ناظر
برای تغییر کارگزار ناظر به صورت حضوری می‌توانید به یکی از دفاتر یا شعب کارگزاری مراجعه کرده و به تکمیل فرم درخواست تغییر کارگزار ناظر اقدام نمایید. پس از تکمیل فرم، کارکنان کارگزاری به درخواست شما رسیدگی کرده و پس از تایید صحت اطلاعات، کارگزار ناظر جدید شما را در سامانه ثبت می‌کنند.
تغییر کارگزار ناظر با خالی کردن حساب کاربری
تغییر کارگزار ناظر به صورت خالی کردن حساب کاربری به معنای فروش سبد و دارایی‌های سرمایه‌ای خود در کارگزاری قبلی و درخواست وجه سرمایه خود و خرید مجدد سهام فروخته شده در کارگزاری جدید است. این روش در برخی موارد بسیار ساده‌تر و سریعتر از تغییر کارگزار ناظر به صورت حضوری یا آنلاین است اما ریسک بیشتری را نیز به همراه دارد.
فریز کردن سهام توسط کارگزار ناظر چیست؟
برخی از سهامداران برای خرید سهام از کارگزاری مربوطه اعتبار دریافت می‌کنند. در این حالت کارگزاری ناظر این امکان را دارد تا سهام مربوطه را فریز کند. در این صورت سهام‌دار امکان تغییر کارگزار ناظر را برای سهام‌های فریز شده ندارد و در ابتدا باید اعتبارات دریافتی را تسویه کند.
با توجه به این‌که فروش سهام تنها از طریق کارگزاری ناظر انجام می‌شود، بنابراین قبل از تسویه اعتبار، سهام‌دار تنها می‌تواند سهام مربوطه را در کارگزاری ناظر بفروشد و نمی‌تواند برای فروش آن را به کارگزاری دیگری انتقال دهد. این موضوع به این دلیل است تا سهام‌دار در ابتدا اعتبار دریافتی از کارگزاری ناظر را تسویه کند و سپس با تغییر کارگزار ناظر بتواند آن را در کارگزاری‌های دیگر بفروشد.
سامانه ذینفعان بازار سرمایه چیست؟
سامانه ذینفعان بازار سرمایه وب‌سایتی کاربردی است که این امکان را به سهامداران می‌دهد تا بتوانند از وضعیت سهام‌های خریداری شده آگاهی پیدا کنند. علاوه بر این سهامداران می‌توانند اطلاعات دیگری همانند اطلاع از میزان سود تعلق گرفته به هر سهم در مجمع و اطلاعات مربوط به کارگزار ناظر هر سهم را به‌دست آورند. در واقع این سامانه برای استفاده از خدمات غیرحضوری برای فعالان بازار سرمایه ایجاد شده است.
نتیجه گیری
کارگزار ناظر نقش مهمی در بازار بورس دارد و به‌عنوان واسطه‌ای برای انجام معاملات عمل می کند. گام اول برای ورود به بورس، ثبت‌نام در سامانه سجام است. پس از طی کردن این مرحله می‌توانید در کارگزاری مورد نظر خود ثبت‌نام کرده و از امکانات آن استفاده کنید. چنانچه از فعالیت کارگزاری انتخابی خود رضایت ندارید، می‌توانید از طریق روش‌هایی مانند دریافت کد بورسی جدید، مراجعه به سامانه معاملاتی کارگزاری مقصد یا خرید سهام در بورس از طریق کارگزاری جدید، نسبت به تغییر کارگزاری خود اقدام نمایید.